O Κολμ Τοϊμπίν, η λογοτεχνία και η Κλυταιμνήστρα

Τι είναι ο «ιδιωτικός εαυτός» και πώς ευδοκιμεί σε ένα μυθιστόρημα; Εχουν αναγνωστικό ενδιαφέρον οι ηθικές κρίσεις ενός συγγραφέα; Πώς «εξανθρωπίζονται» οι αφηγήσεις για πρόσωπα όπως η Κλυταιμνήστρα; Και πότε ο χρόνος είναι σύμμαχός μας; Για αυτά και για πολλά άλλα θέματα μίλησε την Πέμπτη ο συγγραφέας Κολμ Τοϊμπίν, σε συζήτηση που είχε με τον Ελληνα ποιητή Διονύση Καψάλη στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Τεχνών της Rolex. Και όπως φάνηκε, ο Ιρλανδός –αγαπητός για μυθιστορήματα όπως «Σπίτι με ονόματα», «Μπρούκλιν», «H διαθήκη της Μαρίας» (κυκλοφορούν από τον Ικαρο)– συνδύαζε την ευρεία γνώση του για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό με τη βαθιά ευαισθησία του για τα ανθρώπινα. Εκτός λοιπόν από τον Τιντορέτο, τον Μπαχ ή τον Φρόιντ, ο Κολμ Τοϊμπίν μίλησε και για τη λογοτεχνία, σχολιάζοντας ότι ειδικά το μυθιστόρημα «συνδέεται με την ιδέα ότι υπάρχει μια απόσταση ανάμεσα στον εαυτό, στις εσωτερικές διεργασίες του που είναι σχεδόν μυστικές και στην προσωπικότητα ενός ατόμου όταν βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη κατάσταση». Η απόσταση αυτή δραματοποιείται ιδανικά στο μυθιστόρημα, «γιατί μπορείς να δείξεις τι σκέφτεται κάποιος και έπειτα να δείξεις τι λέει ή δεν λέει», τόνισε ο συγγραφέας, που έχει αξιοποιήσει τη συγκεκριμένη ιδιότητα της λογοτεχνίας σε έργα του για τους Χένρι Τζέιμς («The master») και Τόμας Μαν («The magician»). «Οταν επινοείς ένα χαρακτήρα, προσπαθείς να συλλάβεις τη συνολική παρουσία στον κόσμο κάποιου που δεν είσαι εσύ». Ειδικά για τον Μαν, ο Διονύσης Καψάλης παρατήρησε ότι στο «The magician» ο Τοϊμπίν δεν τον επικρίνει για τα σφάλματά του, με τον Ιρλανδό να απαντάει ότι οι ηθικές κρίσεις είναι δουλειά της Εκκλησίας. «Αν έχεις απόψεις, υπάρχουν οι εφημερίδες», είχε πει λίγο νωρίτερα ο Τοϊμπίν, εξηγώντας ότι ειδικά «όταν επινοείς ένα χαρακτήρα, προσπαθείς να συλλάβεις τη συνολική παρουσία στον κόσμο κάποιου που δεν είσαι εσύ». Στο «Σπίτι με ονόματα» προσπάθησε να δει την Κλυταιμνήστρα σαν να έχει δική της βούληση, σαν οι θεοί να...